Trochę teorii. Czy czeka nas kolejny kryzys? Innowacje finansowe w świecie regulacji – szanse i zagrożenia. Cz. 1.

XXI wiek przyniósł istotne zmiany również w sferze finansów. Nadmierne wykorzystanie inżynierii finansowej stało się jedną z przyczyn powstawania i narastania kryzysów finansowych[1]. Innowacje finansowe, szczególnie w obszarze instrumentów powiązanych z rynkiem nieruchomości (CDS), wywołały potężny kryzys na całym świecie. W konsekwencji regulatorzy rynków finansowych podjęli szereg inicjatyw legislacyjnych[2] i praktycznych, które w swoim założeniu mają chronić rynki i ich uczestników przed utratą środków.

W pewnym zakresie zostało to zrealizowane, choć nierzadko pojawiają się głosy o tym, że nadzorcy pozostają zawsze o krok do tyłu względem innowacji finansowych. Ostatnie lata przyniosły kolejne rozwiązania, które potencjalnie mogą zwiększyć atrakcyjność rynku finansowego, ale zarazem mogą przyczyniać się do powstawania kryzysów. Te rozwiązania często nazywane zbiorczo „środowiskiem FinTech” (lub shadow banking) to nowa kategoria usług finansowych wykraczających poza tradycyjną bankowość i wykorzystujących nowe technologie, w szczególności informatyczne. Dylematy związane z funkcjonowaniem FinTech odnoszą się przede wszystkim do kwestii granic regulacji, które miałyby dotykać tego segmentu rynków finansowych. Z jednej strony łatwiejszy dostęp do alternatywnych źródeł finansowania (np. pożyczki Peer-2-Peer) to szansa dla wielu grup społecznych wykluczonych z możliwości korzystania z tradycyjnej bankowości, a z drugiej potencjalnie wysokie ryzyko dla całego sektora finansowego, a nawet realnej gospodarki ze względu na “ryzyko skali”.

Czy FinTech może wpływać na powstawanie kryzysów?

Coraz częściej porusza się problematykę wpływu FinTech na powstawanie i narastanie ryzyka systemowego[3], które stanowi zagrożenie dla stabilności finansowej w skali lokalnej, jak i globalnej. Financial Stability Board przeprowadziła nawet analizę potencjalnych ryzyk, które mogą wpłynąć negatywnie na stabilność finansową[4], nie przesądzając jednocześnie o ich złożoności i rozmiarach. W dalszym ciągu problemem przy dokonywaniu takich ocen jest niedostateczny dostęp do wiarygodnych i odpowiednich danych. Z tego względu, trudno na dzień dzisiejszy oszacować skalę zjawiska, jak i wpływ na rynki finansowe jaki może mieć FinTech. Istotne jest jednak, aby tak projektować regulacje i podejmować konkretne działania, aby ewentualne negatywne konsekwencje zostały zminimalizowane.

Nie sposób nie dostrzec korzyści z synergii pomiędzy sektorem nowych technologii, a finansowym, jednakże nie można zapominać o nadrzędnym celu, jakim jest zapewnienie stabilności finansowej, a więc i ochrona konsumentów oraz środków publicznych (w szczególności wobec wprowadzenia nowych regulacji z zakresu przymusowej restrukturyzacji). W końcu nawet najbardziej innowacyjne środowisko nie zapewni rozwoju, jeżeli nie będzie bezpieczne. Z tego względu tak istotne jest monitorowanie zmian jakie zachodzą w kontekście innowacyjnych rozwiązań dla sektora finansowego. Jest to ważne również z punktu widzenia regulatorów oraz ustawodawcy, gdyż wprowadzone zmiany powinny być proporcjonalne[5], tak aby wszystkie podmioty FinTech miały zapewniony możliwe najlepsze warunki konkurencji (level playing field). W tym kontekście istotne jest również tworzenie takich rozwiązań w zakresie sprawozdawczości, aby obciążenie finansowe, jak i operacyjne, podmiotów zobowiązanych było możliwie jak najmniejsze (RegTech). Nie zawsze jest to jednak możliwe.

W dalszej części, jak i kolejnych odsłonach, przedstawię wynik analizy relacji pomiędzy FinTechami a ryzykiem systemowym. Wskazane zostaną potencjalnie największe zagrożenia ze strony innowacji w sektorze finansowym, a także rozwiązania, które mogą wprowadzać regulatorzy, ustawodawcy, jak i zainteresowane podmioty. 

Ale czym właściwie są FinTechy?

FinTech nie posiada jednej definicji, która w pełni oddawała skalę i charakter zjawiska. Financial Stability Board wskazuje, że są to “innowacje technologiczne w obszarze świadczenia usług finansowych, które mogą skutkować powstaniem nowych modeli biznesowych, aplikacji, procesów czy produktów, które z kolei mogą mieć istotny wpływ na rynki finansowe, instytucje oraz świadczenie usług finansowych[6]. Zasadniczo można stwierdzić, że FinTech to otoczenie, w którym technologia spotka się z finansami w celu wytworzenia nowej wartości, jaką jest innowacja finansowa i ostatecznie korzyść dla klienta.

Rozwój FinTech jest związany z rozwojem „(…) jednolitego, europejskiego rynku usług consumer finance (…)”[7] i postępującą cyfryzacją we wszystkich obszarach naszego życia. Informatyzacja w ostatnich latach nabrała jeszcze większego rozpędu, toteż i w obszarze finansów zachodzą istotne zmiany. W szczególności usługi płatnicze (i powiązane) podlegają nieustannym zmianom dostosowawczym, które mają na celu m.in. ułatwić dostęp do środków grupom wykluczonym. Jedną z takich inicjatyw jest bez wątpienia dyrektywa PSD2[8], która pomimo pewnych braków, stanowi istotny krok w kierunku rozwoju FinTech, w szczególności wobec wprowadzenia dwóch nowych kategorii dostawców usług płatniczych[9].

Te zmiany pociągają jednak za sobą również potencjalne zagrożenia, w tym również dla stabilności finansowej. Rozwój technologii blockchain i ryzyko występowania przestępczości cybernetycznej, w tym związanej z praniem pieniędzy, to często pomijany aspekt w kontekście ryzyka systemowego. W praktyce jednak nie sposób nie zauważyć pewnych zależności pomiędzy tymi zjawiskami. Z tego względu regulatorzy oraz nadzorcy coraz częściej zwracają swoją uwagę w kierunku tej technologii jako mogącej rodzić ryzyko dla systemu finansowego, jak i realnej gospodarki[10].

Sam proces wprowadzania nowych rozwiązań, również w obszarze finansów, uznać należy za zjawisko pozytywne, które może przyczynić się w istotny sposób do wzrostu gospodarczego, m.in. poprzez kreację nowych miejsc pracy, czy objęcie nowymi formami finansowania grup dotychczas wykluczonych (financial inclusion). FinTechy to niewątpliwie szansa na obniżenie kosztów kredytów czy pożyczek, które mają przecież istotne znaczenie dla rozwoju sektora MŚP, co jest bezpośrednio związane z obniżeniem kosztów operacyjnych, w tym w obszarze sprawozdawczości (RegTech)[11].

Rozwój sektora FinTech wydaje się nieunikniony. Coraz więcej banków zaczyna dostrzegać korzyści, które może przynieść synergia tego sektora oraz sektora bankowego[12]. Dalsza ekspansja podmiotów z obszaru FinTech jest jednak uzależniona w dużej mierze od inicjatyw podejmowanych przez regulatorów oraz prawodawców. Dopiero gwałtowny wzrost wartości Bitcoin’a[13] skłonił wiele instytucji do bliższego przyjrzenia się temu zjawisku i podjęcia próby jego uregulowania.

Nie jest to jednak zadanie łatwe. Wynika to nie tyle z poziomu skomplikowania technologicznego, ale samej idei kryptowalut, które powstały jako alternatywna dla „klasycznych” i regulowanych walut. Ich ideą jest oderwanie od państwa i wpływu m.in. polityków na ich kurs. Z tego względu dążenie do ich uregulowania i nadzorowania spotyka się często z oporem użytkowników (odbiorców). Z drugiej strony, fakt że kryptowaluty nie podlegają kontroli czy też nadzorowi, rodzi pokusę nadużycia i wykorzystania tych instrumentów do nielegalnych celów (np. prania brudnych pieniędzy). Z tego względu blockchain i powiązane crypto-assets mogą stanowić nie tylko ryzyko systemowe w ścisłym znaczeniu, ale również szerszym, rozumianym jako zagrożenie dla społeczeństwa, nie tylko w aspekcie finansowym.

 

Przypisy:

[1] Y. Coskun, Financial Engineering and Engineering of Financial Regulation, MPRA Paper No. 34838, posted 18. November 2011, s. 3.

[2] Pakiet CRDIV/CRR, Bazylea III, Raporty FSB etc.

[3] M. Carney. The Promise of FinTech – Something New Under the Sun?, Deutsche Bundesbank G20 conference on “Digitising finance, financial inclusion and financial literacy”, Wiesbaden, 25 January 2017, s. 8.

[4] FSB wymienia m.in. niedopasowanie płynnościowe, czy poziom dźwigni finansowej. FSB, Financial Stability Implications from Fintech. Supervisory and Regulatory Issues that Merit Authorities’ Attention, 27 June 2017, s. 14.

[5] Na pewien brak proporcjonalności wprowadzonych rozwiązań legislacyjnych na poziomie UE wskazuje m.in. raport FinTech Poland. FinTech Poland, RegTech. Znaczenie innowacji regulacyjnych dla sektora finansowego i państwa – Raport, 2017, s. 12.

[6] “Technologically enabled innovation in financial services that could result in new business models, applications, processes or products with an associated material effect on financial markets and institutions and the provision of financial services”. http://www.fsb.org/what-we-do/policy-development/additional-policy-areas/monitoring-of-fintech/.

[7] W. Szpringer, Nowe technologie a sektor finansowy. FinTech jako szansa i zagrożenie, Warszawa 2017, s. 25.

[8] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2366 z dnia 25 listopada 2015 r. w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego, zmieniająca dyrektywy 2002/65/WE, 2009/110/WE, 2013/36/UE i rozporządzenie (UE) nr 1093/2010 oraz uchylająca dyrektywę 2007/64/WE, Dz. Urz. UE z 2015 r., L 337/35.

[9] Payment Intitation Service Provider oraz Account Information Service Provider.

[10] EBA, Discussion Paper on the EBA’s approach to financial technology (FinTech), EBA/DP/2017/02, 4 August 2017, s. 38.

[11] FSB, Financial Stability Implications from FinTech. Supervisory and Regulatory Issues that Merit Authorities’ Attention, 27 June 2017, s. 16.

[12] PKO BP organizuje regularnie MIT Enterprise Forum Poland poprzez który wspiera start-up’y w obszarze innowacji finansowych. Więcej informacji: https://www.pkobp.pl/fintech/ (dostęp: 18.08.2017 r.).

[13] https://cryptonews.pl/media-zaczynaja-zauwazac-bitcoina/ (dostęp: 18.08.2017 r.).

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *