NBP: Banki w Polsce inwestują w rozwój innowacji finansowych, ale nie wszystkie „po równo”. Raport „Innowacje w sektorze banków komercyjnych w Polsce.

Narodowy Bank Polski opublikował ciekawy raport „Innowacje w sektorze banków komercyjnych w Polsce. Raport z badania 2019 r.”. Choć dane nie uwzględniają 2020 r., to pokazują pewną dysproporcję pomiędzy bankami dużymi i mniejszymi (średnimi oraz małymi) zarówno co do wielkości inwestycji, jak i kierunków rozwoju. To co jest optymistyczne to zwiększenie zainteresowania sztuczną inteligencją i uczeniem maszynowym oraz customer experience. Z raportu wynika również, że rozwój usług chmurowych w sektorze bankowym wymaga monitorowania ze względu na ewentualne zagrożenia systemowe (efekt domina). Przejdźmy przez najważniejsze elementy raportu. 

Raport został opracowany na bazie wyników ankiet przesłanych do banków (26 instytucji o łącznej wartości aktywów ok. 79% w skali sektora), więc opiera się na swoistym self-assessment (samoocenie), co nie zawsze musi skutkować odzwierciedleniem rzeczywistego obrazu. Niemniej jednak jest to interesująca „porcja” danych z lat 2016-2019 na bazie których można wyciągnąć interesujące wnioski.

Skala inwestycji 

Mówimy tutaj oczywiście o inwestycjach w ICT. Ogólnie widać tendencję wzrostową w całym sektorze, ale z zastrzeżeniem, że ich skala różniła się w zależności od tego z jakim podmiotem mamy do „czynienia”. Najwyższy poziom nakładów w stosunku do aktywów zaobserwowano w bankach małych, co może być jednak związane ze stosunkowo niewielkimi „potrzebami” tego typu podmiotów. Co oczywiste, patrząc na „cyferki” największe nakłady były w bankach dużych.

Istotną informacją jest to, że banki duże dzięki znacznym nakładom na ICT mogą zyskiwać znaczną przewagę konkurencyjną, uciekając goniącym je bankom małym i średnim, choć te w odpowiedzi na oczekiwania rynku również ruszają w pościg. 

Różnie banki podchodziły też do celów jakie te inwestycje miały realizować. Banki małe i średnie dążyły do optymalizacji kosztowej, czy precyzyjniej – obniżenia kosztów działalności (np. migracja do chmury obliczeniowej), natomiast banku duże kierowały swoją uwagę na klienta i to jak „odbiera” on usługi i produkty. Czyli mamy tutaj kliento-centryzm (i skupienie się na customer experience). No i mamy jeszcze ograniczanie ryzyka.

A skąd idą innowacje?  

To bardzo ciekawy wątek, który poruszałem już kiedyś w kontekście wykorzystania agile i zmiany kulturowej (klik). Banki w dalszym ciągu najczęściej pozyskują innowacje z rynku, tj. korzystają z usług zewnętrznych, ale dostrzegalne jest też zwiększenie zainteresowania wykorzystaniem zasobów własnych (in-house). Dopiero na trzeciej pozycji znalazły się przejęcia i akceleracje fintechów, co pokazuje z jednej strony dojrzałość technologiczną rynku, a z drugiej sugeruje, że ramy prawno-regulacyjne wdrażane na poziomie UE w cale nie muszą „pasować” do specyfiki każdego rynku. Moim zdaniem to wyraźny sygnał, że w Polsce potrzebujemy czegoś innego niż „gołe” PSD2. 

Jeżeli chodzi o to jakie innowacje pojawiały się najczęściej, to były to:

1.     Udostępnianie usług e-obywatel (czyli m.in. profil zaufany i bazujące na nim wnioski do e-administracji);

2.     Automatyzacja procesów biznesowych;

3.     Usługi zarządzania finansami (to swoją drogą ciekawe w kontekście Open Finance, o którym pisałem tutaj);

4.     Rozwój cyfrowych kanałów kontaktu z klientem, które ja rozumiem jak np. wykorzystanie chatbotów czy wideokonferencji;

5.     Współpraca z e-commerce – tutaj rzeczywiście zauważalny jest trend rozwijania bramek płatniczych i innych form wspierania przedsiębiorców e-commercowych;

6.     API poza PSD2 – przydałyby się informacje odnośnie skali zaangażowania w te „premium” API;

7.     API implementowane regulacyjnie, czyli PSD2;

8.     Narzędzie identyfikacji i ograniczania ryzyka nadużycia – zaawansowana analityka danych etc.;

9.     Zdalna identyfikacja, biometria, w tym wideoweryfikacja.

NBP przeanalizował także skale wydatków na innowacje technologiczne. Najbardziej widoczne jest zaangażowanie w optymalizację już stosowanych rozwiązań, a dopiero na dalszym etapie automatyzacja (AI/ML) i cyfryzacja. Dalej mamy rozwój infrastruktury oraz Big Data.

Jak banki korzystają z innowacji? 

To oczywiście zależy od wielkości banku. Co ciekawe duże banki chętniej skłaniały się do inwestycji w sztuczną inteligencję i uczenie maszynowe oraz wykorzystują Big Data. NBP wskazuje tutaj, że może to być „coś” co da tym instytucjom znaczącą przewagę w najbliższych latach, ale prawda jest taka – co wynika też z raportu – że duże banki inwestują we wszystkie perspektywiczne obszary. 

W przypadku banków mniejszych skala inwestycji w AI i ML oraz Big Data jest nieznaczna. Podobnie w zdalną identyfikację klientów. I ważna uwaga. Żaden (lub prawie żaden) bank nie zadeklarował rozwijania technologii rozproszonych rejestrów (DLT).

No i jest jeszcze chmura, która w jakimś stopniu mieści się w pojęciu „infrastruktury”. Zdaniem NBP inwestycje w chmurę mają charakter stopniowy i prawdziwa „rewolucja” ma dopiero nastąpić. Jednocześnie zwrócono uwagę na fakt, że masowe wykorzystanie może w przyszłości być jedną z przyczyn narastania ryzyka systemowego i dlatego należy uważnie przyglądać się zależnościom, które występują pomiędzy sektorem a dostawcami chmury.

I jak na to spojrzeć? 

Generalnie widać dużą przewagę większych podmiotów, co oczywiście jest związane z większymi możliwościami finansowymi oraz potencjalnie większą akceptacją „ryzyka” innowacyjności. Mniejsze podmioty mogą nie przetrwać „starcia” z dużymi graczami, co może być przyczyną konsolidacji sektora. Czy tak będzie? Zobaczymy. Jest to jednak, moim zdaniem, nienajlepsza wiadomość dla niebankowych fintechów, które chciałyby rywalizować z bankami (zamiast z nimi współpracować). 

Duże podmioty, które i tak już mają sporą część rynku mogą dzięki inwestycjom w innowacje powiększać swoją przewagę. Tym bardziej, że część z nich informowała o „przełomowych” innowacjach, które mają szansę zmienić postrzeganie niektórych produktów i usług. Warto więc zastanowić się na przyszłością ekosystemów fintechów i temu „w którą stronę chcemy iść”.

Grafiki pochodzą z raportu NBP.